آوای رهایی
پراکنده های سینا مالکی
عراق در سه راهی سرنوشت
این مطلب در شماره 224 روزنامه صبح دانشگاه تهران منتشر شد
--------------------------------------------------------


انتخابات پارلمانی در حالی در عراق به پایان رسید که نشان از تغییرات مهمی در بطن این جامعه گونه گون داشت. شاید بتوان مهم ترین نکات این انتخابات را در چند بند خلاصه کرد. مهمترین تغییر در این انتخابات که حتی از نتیجه آن هم تاثیرگذارتر است، شرکت گسترده سنی های عراق در انتخابات بود. بسیاری از ساکنین مناطق سنی شین که به طور سنتی طرفدار صدام حسین بودند، در اعتراض به اشغال کشورشان و همکاری گروه های شیعی با اشغال گران ترجیح داده بودند تا در انتخابات پیشین شرکت نکنند. اما این عدم شرکت تنها به نیروهای شیعی نزدیک به دولت ایران و در عین حال ایالات متحده، امکان داد تا پیروزی راحتی بر گروه ها اقلیت سنی و ملی گرای عراق داشته باشند. همین امر سبب شد تا گروه های سنی شرکت گسترده ای در دور جدید انتخابات داشته باشند و ائتلاف بزرگی را با ایاد علاوی تشکیل دهند. این تحول، تغییری بسیار مثبت است از این سو که اکثریت قاطع سنی های عراق، قانون و حاکمیت جدید را در عراق به رسمیت شناخته اند و همین امر کمک بسیاری در کاهش تروریسم و کمرنگ شدن عملیات مسلحانه در عراق خواهد کرد. عملیات هایی که در طول سال گذشته و با پیگیری سیاست هوشمندانه ای توسط تیم سیاست خارجی باراک اوباما و واگذاری تامین امنیت عراق به نیروهای بومی، کاهش بسیاری یافته بود.
تحول دیگر شکست هرچند نزدیک ائتلاف نیروهای شیعی حامی دخالت دین در دولت در نتیجه انتخابات بود. علی رغم اعتراض نوری المالکی به نتیجه پایانی انتخابات، اما به گواهی همه ناظران بی طرف انتخابات در سلامت برگزار شده بود و می توان نتیجه برآمده از این انتخاب را خرد جمعی فعلی حاکم بر مردم عراق دانست. حقیقت این است که نوری المالکی و نیروهای همراه او در طول سال های نخست وزیرش، به جای آن جمع کردن نیروهای مختلف عراقی و تکیه به نیروی ملی عراق، بیش تر به دول خارجی از جمله ایران و ایالات متحده تکیه می کردند. همین مساله در برهه ای حتی سبب جدایی نیروهای ملی شیعی نظیر مقتدی صدر از دولت او شد. نتیجه آرای عراق ورای پیروزی سکولاریسم بر اسلام گرایی، آن طور که بعضی از تحلیل گران تاکید کردند، به عقیده نگارنده این مطلب، بیشتر پیروزی ملی گرایی عراقی بر اتکا به نیروی خارجی بود. اگرچه ایاد علاوی لزوما چهره ای ملی گرا در عراق به شمار نمی آید و در سوابق او نزدیکی به دولت های خارجی خصوصا بریتانیا دیده می شود، اما در دوران پس از نخست ویزی دولت موقت عراق، علاوی هرچه بیش تر سعی کرد تا گروه های مختلف عراق را با خود همراه کند و از دولت های خارجی دور شد تا بتواند اعتباری برای خود دست و پا کند.
تغییر مهم دیگر که در این روزها دیده می شود، نقش مهمی است که گروه مقتدی صدر در ایجاد هماهنگی بین نیروهای عراقی بازی می کند. مقتدی صدر که در روزهای پس از سقوط صدام حسین، به عنوان یک رهبر تندروی شیعی مذهبی توسط رسانه ها مطرح می شد، با رفتارهایی که در طول سالیان بعد از جمله ترک عملیات مسلحانه و نزدیکی به گروه های سنی از خود نشان داد، توانست خود را در قامت یک گروه ملی گرای مخالف اشغال گری آمریکا و دخالت های ایران نشان دهد. امروز هم پس از اعلام نتایج انتخابات در عراق، به وضوح اعلام کردند که در ائتلافی بدون حضور ایادعلاوی شرکت نخواهند داشت. حرکتی که از سوی مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق نیز پیگری شد و ائتلاف نیروهای حامی نوری المالکی را در شرایط بغرنجی قرار داده است. اکنون این 44 کرسی ائتلاف کردها در پارلمان عراق است که می تواند تعیین کننده دولت آینده عراق باشد. تصمیمی که اگر بخواهد تنها با نگاه به گذشته گرفته شود، به سود ایاد علاوی نخواهد بود، اما اگر بر مبنای مصلحت عراق باشد، می تواند به تشکیل دولت توسط علاوی کمک شایانی کند.
با توجه به شرایط موجود سه سناریو در انتظار آینده عراق است. نخستین سناریو تشکیل دولتی با ائتلاف حداکثری نیروهای مهم عراق با نخست وزیری علاوی است که می تواند به محو پدیده ترور در عراق و گسترش امنیت و قانون گرایی کمک شایانی کند و مسیر حرکت عراق را بار دیگر در جهت مثبت قرار دهد. سناریو دوم تشکیل دولتی با ائتلاف اکثریتی به نخست وزیری علاوی و عدم حضور نورالمالکی در دولت است. این سناریو اگرچه می تواند در آرام کردن سنی ها نقش بارزی داشته باشد، اما لزوما به امنیت عراق کمکی نمی کند، چراکه جا را برای دخالت های خارجی در عراق همچنان باز می گذارد. و اما آخرین سناریو تشکیل دولت اکثریتی توسط نوری المالکی بدون حضور علاوی و نیروهای صدر است، به بیان دیگر ادامه دولت کنونی در عراق. این سناریو نه تنها کمکی به آینده عراق نخواهد کرد، بلکه در صورت ایجاد جو یاس در سنی های عراق می تواند سرنوشت بدتری از گذشته را در چشم انداز این کشور قرار دهد. به نظر می رسد مردم عراق در این انتخابات رای خود را اعلام کرده اند و اینک این سیاست مداران عراق هستند که باید به صدای مردم عراق گوش فرا دهند.